อยากให้สูงวัยอยู่ในถิ่นที่อยู่ ต้องสร้างชุมชนที่เป็นมิตรต่อผู้สูงวัย

          ปี 2567 ประเทศไทยเข้าสู่สังคมสูงวัยโดยสมบูรณ์เรียบร้อยแล้ว ความเป็นอยู่ของผู้สูงอายุ กลายเป็นประเด็นหลักที่ภาครัฐ หน่วยงานท้องที่ท้องถิ่นต่างขยับกันอย่างตื่นตัว งานผู้สูงอายุไม่ได้มีแต่มิติสุขภาพหรือเบี้ยยังชีพ แต่มีมิติอื่นๆ เช่น มิติเชิงสังคม สภาพแวดล้อม ความเป็นอยู่ ที่พักอาศัย วิถีชีวิตของผู้สูงอายุด้วย

          “Ageing in Place” หรือสูงวัยในถิ่นเดิม ซึ่งเป็นแนวคิดให้ผู้สูงอายุ สามารถอยู่อาศัยในบ้านเดิมที่เคยอยู่ ในชุมชนที่คุ้นเคย โดยจะต้องมีการจัดการสภาพแวดล้อมและที่พักอาศัยให้เอื้อและเหมาะสมกับการใช้ชีวิตของผู้สูงอายุ แต่การจะให้ผู้สุงอายุอยู่ในถิ่นเดิมได้นั้นจำเป็นต้องสร้างชุมชนที่เป็นมิตรต่อผู้สูงวัยด้วย (Age – Friendly Communities)

          SPACE interview ได้มีโอกาสพูดคุยกับ รองศาสตราจารย์ไตรรัตน์ จารุทัศน์ หัวหน้าศูนย์เชี่ยวชาญเฉพาะทางการออกแบบสภาพแวดล้อมเพื่อทุกคน ภาควิชาเคหการ คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ผู้ที่มีความสนใจและศึกษาการออกแบบชีวิตสูงวัยในถิ่นเดิม เพื่อเติมเต็มมุมมองของการนำแนวคิด Ageing in Place ไปขับเคลื่อนสังคมผู้สูงวัยในประเทศไทย

สถิติผู้สูงอายุไทยหกล้มปีละ 5 ล้านคน

         อาจารย์ไตรรัตน์ เริ่มต้นชี้ประเด็นสำคัญของการที่จะต้องนำไอเดียสูงวัยในถิ่นเดิมมาปรับใช้ในประเทศไทยได้แล้วด้วยข้อมูลสถิติที่น่าตกใจ

“ผู้สูงอายุไทย หกล้มปีละ ประมาณ 5 ล้านคน ใน 5 ล้านคนนี้ เสียชีวิตจากสาเหตุนี้ปีละ 1,200 คน คือ เฉลี่ย วันละ 4 คน จากข้อมูลนี้จึงพบว่า สภาพแวดล้อมหรือบ้านพักอาศัยของผู้สูงอายุไทย ไม่เหมาะสม”

          ซึ่งส่วนมากเป็นกรณีของผู้สุงอายุที่อยู่ในสังคมชนบท เป็นครอบครัวผู้สูงอายุเดี่ยวคืออาจจะอยู่คนเดียวหรือมีตายายอยู่กันสองคน ลูกหลานอพยพจากชนบทมาอยู่ในเมืองหมด ภายใต้สภาพแวดล้อมที่ต้องดูแลตัวเอง อยู่ในบ้านหลังเก่า บางบ้านในชนบทเป็นบ้านยกใต้ถุนสูงต้องขึ้นลงบันได ส่วนใหญ่แยกห้องน้ำออกจากบ้านทำให้ผู้สูงอายุมีความเสี่ยงต่อการพลัดตกหกล้มมากขึ้น อาจารย์ยังเล่าต่ออีกว่า งานวิจัยจากสำนักประชากรศาสตร์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย โดยสำรวจบ้านของผู้สูงอายุที่อาศัยอยู่ในปัจจุบัน พบว่า มีเพียง 10 % เท่านั้นที่มีการปรับสภาพบ้านให้เหมาะสมกับผู้สูงอายุ ส่วนอีก 90 % นั้นไม่มีเลย

          ซึ่ง 4 จุดสำคัญที่ ผู้สูงอายุหกล้มบ่อยนั้น ได้แก่ จุดที่ 1 ห้องน้ำ ซึ่งส่วนมากเป็นพื้นต่างระดับ พื้นลื่น ไม่มีราวจับ ส้วมนั่งยอง จุดที่ 2 คือ บันได ห้องนอนส่วนมากอยู่ชั้นบน บ้านในชนบทส่วนมากบันไดไม่มีราวจับ และไม่มีลูกตั้งปิดจึงทำให้มองเห็นขั้นบันไดยากขึ้น จุดที่ 3 คือ ในห้องนอน นอนนานๆ ลุกขึ้นมาหน้ามืดเป็นลมหกล้มได้ อีกกรณีหนึ่งคือ ลื่นเพราะรองเท้าที่ใส่ภายในห้องหรือพรมปูพื้นขนาดเล็กในห้องนอน และความสูงของเตียงไม่พอดี เวลาลุกขึ้นยันตัวไม่ถนัดก็ลื่นล้มได้เช่นเดียวกัน จุดสุดท้ายคือ พื้นที่รอยต่อในบ้าน ทางต่างระดับ รอยต่อระหว่างในบ้านนอกบ้านที่มีแสงสว่างไม่เพียงพอ ฝนตกลื่น มีปูนกั้นขวางทางเดิน เป็นต้น

          พื้นที่ทางกายภาพในชุมชนก็เช่นเดียวกัน จากการสำรวจพบว่าสิ่งอำนวยความสะดวกแก่ผู้สูงอายุในพื้นที่สาธารณะ พบมากสุดที่โรงพยาบาล แต่มีแค่ 40% เท่านั้น อีก 60% พบว่าไม่มีสิ่งอำนวยความสะดวกเหล่านี้ โดยเฉพาะพื้นที่ในชนบท รพ.สต. เป็นอาคารสองชั้นบันไดสูงและพื้นลื่น ส่วนที่อื่นๆ เช่น ตลาด สวนสาธารณะ วัด มีสิ่งอำนวยความสะดวกสำหรับผู้สูงอายุน้อยมาก

          เมื่อพื้นที่ในบ้านก็ไม่ปลอดภัย พื้นที่ภายนอกก็ยิ่งอันตราย จะทำให้ผู้สูงอายุสูงวัยในถิ่นเดิมได้อย่างไร

ทำไมต้องสูงวัยในถิ่นเดิม

          ไม่ใช่เพียงแต่ในสังคมโลกตะวันออกเท่านั้น ที่ผู้สูงอายุมีความคุ้นเคย สะดวกใจกับถิ่นที่อยู่เดิม ในสังคมโลกตะวันตกก็เช่นเดียวกัน ส่วนใหญ่ผู้สูงอายุไทยจะอยู่ในถิ่นเดิม มีน้อยมากที่ย้ายออก เพราะว่าสะดวกสบายใจ มีความคุ้นชิน จะไปตลาด ไปสวนสาธารณะ มีพื้นที่ทางสังคมที่อยากจะออกมาทำกิจกรรมประจำวัน

          “ในด้านสังคมนี้ Blue Zone คนอายุยืน ส่วนมาสูงวัยในถิ่นเดิมหมดเลย การเตรียมตัวเรื่องสังคมเป็นสิ่งสำคัญ ส่วนมาก 70 ปี ไม่ควรย้ายถิ่น ลูกหลานมักเข้าใจผิด ย้ายที่อยู่ของผู้สูงด้วยความหวังดีให้มาอยู่ด้วยกัน ซึ่งสมองเริ่มเสื่อม ทำให้ผู้สูงอายุหลงทาง การปรับตัวเข้ากับสังคมก็ยาก”

         ทั้งนี้แนวคิด “Ageing in Place” มี 3 ความหมาย อาจารย์ไตรรัตน์ได้อธิบายว่า

          “หนึ่งอยู่ในบ้านหลังเดิมที่เคยอยู่มาตลอด แต่มีการปรับปรุงให้เหมาะสมกับการใช้ชีวิต สองอาจจะไม่อยู่ในบ้านหลังเดิม แต่อยู่ในหมู่บ้านเดิม อยู่ในชุมชนเดิม คือลูกอาจปลูกบ้านอีกหลังใกล้กันแล้วรับไปอยู่ด้วย กับสามคือไม่ได้อยู่ในหมู่บ้านเดิมแต่ยังอยู่ในจังหวัดในอำเภอเดียวกัน ไอเดียนี้เป็นสิ่งที่สหประชาชาติรณรงค์ให้ผู้สูงอายุทั่วโลก ได้สูงวัยในถิ่นเดิม”

          “เขาพร้อมที่จะจ่าย เพื่อที่เขาจะได้สิ่งที่ดีกลับมา เรียกได้ว่า ของฟรีไม่มีในโลก”อาจารย์ศศิพัฒน์ กล่าว

         แต่ทั้งนี้จะเกิดขึ้นได้ อาจารย์ไตรรัตน์กล่าวว่า ต้องมี 3 อย่าง คือ 1) บ้านที่ผู้สูงอายุอยู่ต้องปลอดภัย มีการปรับปรุงจุดหกล้ม 4 จุดในบ้านแล้วโดยใช้หลัก universal design 2) พื้นที่ภายนอกรอบๆ บ้าน สังคมชุมชนต้องช่วยๆ กันดูแลผู้สุงอายุ ให้ความช่วยเหลือ Aging in place จะไม่เกิดถ้าผู้สูงอายุยังอยู่คนเดียว ต้องดึงผู้สูงอายุออกจากบ้านด้วย 3) ระบบบริการสุขภาพในชุมชน ความเป็นอยู่อาหารการกิน เรื่องของกิจกรรมนันทนาการ การดูหนังฟังเพลง ซึ่งสามารถบริการผู้สูงอายุได้ในชุมชน

         ซึ่ง 3 สิ่งนี้ อาจารย์ไตรรัตน์เองมองว่า อสม. เป็นกลไกในพื้นที่ที่น่าชื่นชมสามารถช่วยเหลือให้เกิดทั้ง 3 อย่างในตัวคนเดียวได้ และหลายชุมชนในประเทศไทยมีตัวอย่างที่ดี แต่ก็มีจำนวนน้อยมากๆ และยังไม่ถูกนำเสนอมากนัก อย่างไรก็ตามองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นควรต้องเป็นองค์กรหลักที่ส่งเสริม สนับสนุน สร้างความร่วมมือกับ รพ.สต.และ อสม. จะทำให้คุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุไทยดีขึ้น

         แต่แนวคิด Aging in place เป็นเพียงส่วนหนึ่งในมิติด้านที่อยู่อาศัยของผู้สุงอายุเท่านั้น ในภาพกว้างหรือร่มใหญ่แล้ว เราต้องสร้างชุมชนที่เป็นมิตรต่อผู้สูงวัย (Age – Friendly Communities)

ชุมชนที่เป็นมิตรต่อผู้สูงวัย (Age – Friendly Communities)

          อาจารย์ไตรรัตน์ได้เล่าต่อว่า ในอีก 9 ปีข้างหน้าประเทศไทยจะเข้าสู่สังคมสูงวัยระดับสุดยอด (Super Aged Society) หมายความว่า มีประชากรผู้สูงอายุถึง 1 ใน 3 ของประชากรทั้งหมด เมื่อถึงจุดนั้นเมืองจำเป็นต้องปรับให้เป็นชุมชนที่เป็นมิตรต่อผู้สูงอายุ

          นอกจาก 3 สิ่ง ที่เป็นการปรับพื้นที่ทางกายภาพจากแนวคิดสูงวัยในถิ่นเดิม หรือ Aging in place แล้ว จะต้องมีอีก 5 สิ่งที่เป็นมิติสภาพแวดล้อมทางสังคมเพื่อนำไปสู่สังคมที่เป็นมิตรต่อผู้สูงวัย ได้แก่ 1) ผู้สูงอายุสามารถเข้าถึงข้อมูลข่าวสาร มีช่องทางสื่อสารกลุ่มสังคมได้ รวมถึงแยกแยะข่าวลวงข่าวหลอกที่ได้รับมาได้ 2) ดึงผู้สูงอายุเข้ามามีส่วนร่วมพร้อมกับคนช่วงวัยอื่นมาทำกิจกรรมทางสังคมได้ 3) ทุกคนเกิดความยอมรับนับถือกันและกัน สร้างการยอมรับนับถือให้เกิดขึ้นในชุมชน ทำให้กิจกรรมงานในชุมชนสำเร็จได้ง่าย 4) มีบริการด้านสุขภาพ และ 5. มีระบบเศรษฐกิจที่ดี ผู้สูงอายุสามารถพึ่งพาตัวเองได้

          การสร้างชุมชนที่เป็นมิตรต่อผู้สูงอายุ ต้องสร้าง 5 อย่างทางสังคมนี้ก่อน 3 อย่างเชิงกายภาพ บางพื้นที่ทำ ศูนย์ออกกำลังกาย ซึ่งเป็นเชิงกายภาพขึ้นมาก่อน แต่ผู้สูงอายุไม่มาใช้ หรือทำระบบขนส่งมวลชนอย่างดี แต่ผู้สูงอายุสะดวกขี่จักรยานมากกว่า สิ่งที่ผู้สูงอายุต้องการแท้จริงแล้วคือเลนจักรยาน เป็นต้น

          “ส่วนมากเมืองที่เป็นมิตรกับผู้สูงอายุ เรามักนึกถึงสภาพแวดล้อมทางกายภาพ 3 อย่างก่อน แต่จริงแล้ว ต้องมองสภาพแวดล้อมทางสังคมทั้ง 5 อย่างนี้ด้วย มี 5 อย่างครบแล้วก็มาปรับปรุงบ้าน เมื่อมีบ้านที่ดีแล้ว ก็ดึงออกมาจากบ้าน ด้วยการปรับปรุงระบบถนนหนทาง การเดินทาง ความปลอดภัย ไม่ว่าผู้สูงอายุจะไปตรงไหน ซึ่งเป็นพื้นที่สาธารณะ ก็มีการปรับพื้นที่ดังกล่าวให้ปลอดภัยกับผู้สูงอายุ ทั้งหมด 8 อย่างนี้ จึงจะเป็นชุมชนที่เป็นมิตรกับผู้สูงอายุ ตามที่สหประชาชาติระบุไว้ … Aging in place คือ แนวคิดที่เป็นส่วนย่อยของการสร้างชุมชนที่เป็นมิตร เพื่อให้ผู้สุงอายุอาศัยอยู่ในบ้านของตนเองได้อย่างปลอดภัย”

          แล้วในรูปแบบของสังคมเมือง จะสามารถสร้างชุมชนที่เป็นมิตรต่อผู้สูงอายุได้หรือไม่ เมื่อคนเมืองส่วนใหญ่ชอบอยู่คนเดียว

การสร้างชุมชนที่เป็นมิตรกับผู้สูงอายุในสังคมเมือง

         คงเป็นคำถามของคนทำงานด้านการมีส่วนร่วมของผู้สูงอายุในสังคมเมืองไม่น้อยว่า จะสร้างชุมชนที่เป็นมิตรกับผู้สูงอายุให้เกิดขึ้นในสังคมเมืองที่มีรั้ว ต่างคนต่างอยู่ ไม่รู้จักกันได้อย่างไร บางคนชอบสันโดษอยู่คนเดียวจะทำอย่างไร ตรงนี้ อาจารย์ไตรรัตน์ได้ให้มุมมองของการอยู่คนเดียวว่า ต้องแยกให้ออกด้วยว่าอยู่คนเดียวแบบไหน

          “คืออยู่คนเดียวนี่มีหลายแบบ อยู่แบบไม่ยุ่งกับใครเลยแต่มีความสุขส่วนตัว ทำสวน อ่านหนังสือ แบบนี้ยังโอเคอยู่ หรืออยู่คนเดียวเฉยๆ ไม่ทำอะไร จะนำไปสู่โรคซึมเศร้าเพราะคิดมาก การดูแลทางจิตใจสำคัญ ครอบครัวลูกหลานต้องคอยดูแล”

          สำหรับสังคมเมืองอาจารย์แนะนำว่าอาจต้องปรับเป็นการสร้างพื้นที่ทางกายภาพก่อนเพื่อดึงให้ผู้สูงอายุในสังคมเมืองออกมาใช้ประโยชน์จากพื้นที่สาธารณะ อาจารย์ยังกล่าวอีกว่า แนวคิดที่สร้างสิ่งอำนวยความสะดวกสำหรับผู้สูงอายุต้องอยู่ในระยะเดินได้ 15 นาที นอกจากจะไปสวนสาธารณะได้แล้ว ก็ยังไปร้านอาหาร ไปตลาด ไปวัด ไปศูนย์บริการสาธารณสุขได้ เป็นหลักการง่ายๆ ในการสร้างชุมชนที่เป็นมิตรกับผู้สูงอายุ ในระดับสังคมเมืองด้วยเช่นเดียวกัน ดังจะพบว่าปัจจุบันนี้เริ่มมีผู้สุงอายุขยับย้ายเข้ามาอาศัยอยู่ในคอนโดใกล้สวนลุมพินีมากขึ้นเพราะสามารถเดินทางสะดวก ใกล้สวนสาธารณะ แหล่งอำนวยความสะดวกและโรงพยาบาล

          อย่างไรก็ตามจุดร่วมของสังคมเมืองและสังคมชนบทนี้ คือต้องเข้าถึงข้อมูลข่าวสาร ต้องมีการสร้างกลุ่มการติดต่อสื่อสารกัน กรณีสังคมเมืองอาจใช้แพลตฟอร์มออนไลน์ แอฟพลิเคชัน ที่ช่วยทำให้เกิดการสื่อสาร การส่งข่าว

          “ให้ผู้สูงอายุอยู่ในกลุ่ม แลกเปลี่ยนข้อมูลข่าวสารก่อน แล้วเราจะรู้ว่า แต่ละกลุ่มเนี่ยมีปัญหาอะไร ต้องการอะไร หรือว่าส่งไปให้ทางลูกหลานช่วยกระตุ้นให้ผู้สุงอายุ ออกมาร่วมทำกิจกรรม คือเราต้องปลุกให้ผู้สูงอายุจากติดเตียงมาติดบ้าน ปลุกจากติดบ้านมาติดสังคมแทนก็จะดีมาก”

          ทั้งนี้ก็ยังมีคนอีกจำนวนหนึ่ง ซึ่งอาจเป็น 5% ที่อาจจะอยู่โสดจนสูงวัย ซึ่งอาจารย์ก็กล่าวว่า ในภาคส่วนนโยบายเองอาจจัดสรรพื้นที่ เช่น “สว่างคนิเวศ” ที่สภากาชาติไทยได้จัดเป็นตัวอย่างชุมชนผู้สูงวัยที่ไม่มีลูกหลาน สามารถเข้ามาอยู่อาศัยได้ โดยรูปแบบการบริหารจัดการจากส่วนกลาง ซึ่งมีค่าใช้จ่ายที่ผู้สูงอายุยอมรับที่จะจ่าย หากมีพื้นที่แบบนี้ด้วย ผู้สูงวัยก็ยังสามารถสูงวัยในถิ่นเดิมได้ ซึ่งในอนาคต 5 % นี้ (ณ วันนี้) ในอีก 9 ปี ที่ประเทศไทยจะเป็น Super Aged Society ปี 2576 ก็จะขยายเป็น 10 % หรือ 20 % ได้ จึงควรมีที่อยู่อาศัยแบบนี้กระจายอยู่หลาย ๆ เมือง

นอกจากการสร้างปรับพื้นที่ทางกายภาพแล้ว นโยบายสาธารณะก็สำคัญ

          อาจารย์ไตรรัตน์กล่าวว่า ถ้าเรามีความเชื่อเรื่อง Aging in place คนส่วนใหญ่จะต้องดูแลตัวเอง ลูกหลานต้องช่วยเหลือผู้สูงอายุเป็นเบื้องต้น ทั้งนี้ในส่วนภาครัฐเองก็ควรมีนโยบายสนับสนุนให้ลูกหลานดูแลผู้สูงอายุในครอบครัวตัวเองด้วย โดยรัฐสามารถกำหนดให้มีมาตรการรองรับผู้สูงอายุได้ดีขึ้น

          “วันนี้เรามีเบี้ยกตัญญูหักลดหย่อนภาษีให้กับคนที่ดูแลพ่อแม่ 2-3 หมื่น บาท ทำไมไม่ให้สักแสนหนึ่ง แล้วเอาแสนหนึ่งนี้ไปปรับปรุงบ้าน ส่งเสริมให้ลูกหลานดูแลครอบครัว ตัวอย่างสิงค์โปร์ เปลี่ยนนโยบาย ถ้าลูกหลานสามารถให้พ่อแม่มาอยู่ด้วยได้ สามารถอัพเกรดห้องจาก 20 ตรม. เป็น 40 ตรม. ได้ มีนโยบายที่ให้สังคมช่วยกันดูแล ให้ครอบครัวดูแลผู้สูงอายุให้นานที่สุด อันที่สอง จะดึงผู้สุงอายุออกจากบ้าน อยากให้เน้นเรื่องคนมากขึ้น จะดูแลคนอย่างไร เรื่องสุขภาพ เรื่องกิจกรรม มีฐานข้อมูลในการดูแลได้ มี active aging สูงวัยอย่างมีพลัง ติดเตียงให้สั้นที่สุด จะช่วยเรื่องงบประมาณของประเทศได้มากเลยทีเดียว สิงค์โปร์ มาเลเซีย อังกฤษ ซึ่งมีนโยบาย Aging in place ผู้สูงอายุต้องอยู่ในชุมชน จึงมีนโยบาย social housing ทุกโปรเจคอาคารชุดบ้านจัดสรรต้องมีหน่วยที่อยู่อาศัยสำหรับผู้สูงอายุ 10 % ให้เอกชนทำ เป็นกฎหมายบังคับ แล้วเอกชนสามารถมาลดหย่อนในการพัฒนาตัวโครงการได้ มีห้องนอนชั้นล่างสำหรับผู้สูงอายุ มีราวจับแล้วใน

สุดท้ายคนที่ดูแลเรายามสูงวัยได้ดีที่สุดคือเราตอนอายุ 40

“อนาคตเป็นสิ่งที่ยังมาไม่ถึง” — ความกังวลต่อวัยชรามักมาพร้อมกับคำถามที่ไม่มีคำตอบ แต่สิ่งที่แน่นอนคือ หากเราปล่อยให้ความสูงวัยเป็นเพียงภาวะหนึ่งที่เกิดขึ้นโดยไม่เตรียมการ ความเปลี่ยนแปลงที่มาพร้อมอายุย่อมกลายเป็นภาระทั้งต่อตนเอง ครอบครัว และสังคม อาจารย์ไตรรัตน์ได้ให้ข้อคิดส่งท้ายว่า ไม่ว่าอย่างไรก็ตามคนที่จะดูแลเรายามสูงวัยได้ดีที่สุดคือตัวเราเองในวัย 40 ซึ่งต้องเตรียมความพร้อม 4 ด้าน ตั้งแต่อายุ 40 ได้แก่ 1) เรื่องสุขภาพต้องมาก่อน ดูแลสุขภาพให้ดี 2) เตรียมเรื่องเงิน การออม เก็บเท่าไหร่จึงพอใช้ 3) เมื่อสูงวัยจะอยู่อย่างไรอยู่กับใคร และ 4) สภาพแวดล้อมที่เราอยู่

          “อายุคาดหวังเฉลี่ยคนเราอยู่ที่ 80 ปี ถ้าวันนี้อายุ 60 ต้องอยู่ไปอีก 20 ปี ถ้าเราจะแข็งแรงไปให้ได้ถึง 80 ปี ต้องถอยหลังมาที่ 40 ปี ช่วง 40 ปี คือช่วงที่ต้องออกกำลังกายแล้ว ไม่มีเงินไม่เป็นไรแต่ต้องดูแลสุขภาพให้ดี เพราะพอ 60 ปี ความดัน เบาหวาน โรคตามวัยจะมาครบ คุณจะเสียเงินเพื่อดูแลสุขภาพคุณเยอะ เงินไม่ได้ดูแลสุขภาพ ร่างกายคุณต้องดูแลตัวเองดี ถ้าสุขภาพดีมีเงิน 4-5 ล้านก็อาจจะพออยู่ไปถึง 80 แต่ถ้าสุขภาพไม่ดี 10 ล้านก็เอาไม่อยู่ เมื่อมีเงินเก็บแล้ว จะอยู่กับใคร จะอยู่กับลูกหลานไหม หรือจะอยู่บ้านพัก อยู่ชุมชนเดิม”

---

อยู่ดี… ในที่ที่เราคุ้นเคย

         “อนาคตเป็นสิ่งที่ยังมาไม่ถึง” — ความกังวลต่อวัยชรามักมาพร้อมกับคำถามที่ไม่มีคำตอบ แต่สิ่งที่แน่นอนคือ หากเราปล่อยให้ความสูงวัยเป็นเพียงภาวะหนึ่งที่เกิดขึ้นโดยไม่เตรียมการ ความเปลี่ยนแปลงที่มาพร้อมอายุย่อมกลายเป็นภาระทั้งต่อตนเอง ครอบครัว และสังคม
          แนวคิด Ageing in Place ที่รองศาสตราจารย์ไตรรัตน์ จารุทัศน์ นำเสนอ ไม่ใช่เพียงเรื่องของการ “อยู่ในที่เดิม” แต่คือการ “อยู่ดี” ในพื้นที่ที่คุ้นเคย มีความปลอดภัย มีผู้คนรายล้อม และมีระบบสนับสนุนให้ผู้สูงอายุใช้ชีวิตได้อย่างมีศักดิ์ศรี ไม่ต้องรอพึ่งพิงใครเมื่อถึงวันที่ร่างกายอ่อนแรงลง สิ่งที่สำคัญที่สุดคือ การสร้าง ชุมชนที่เป็นมิตรกับผู้สูงวัย (Age-Friendly Communities) ซึ่งไม่ใช่แค่ทางเท้า ราวจับ หรือเตียงนอนที่พอดี แต่หมายถึงโครงสร้างทางสังคมที่เข้าใจ ยอมรับ และรวมผู้สูงวัยเข้าเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตชุมชน
          the SPACE เชื่อว่า หากเราต่างมองการสูงวัยไม่ใช่เรื่องของ “คนอื่น” แต่เป็นเส้นทางที่เราเองก็จะเดินไปถึงได้ในไม่ช้า เราจะเริ่มออกแบบบ้านใหม่ ปรับปรุงถนนหนทาง เชื่อมโยงบทสนทนาในครอบครัว และตั้งคำถามถึงนโยบายที่เราควรผลักดันร่วมกันตั้งแต่วันนี้
          เพราะคนที่จะดูแลเราได้ดีที่สุดในวัยชรา—คือ “ตัวเราในวันนี้” และถ้าเราทุกคนร่วมกันออกแรงผลักดัน ชุมชนที่เป็นมิตรกับผู้สูงวัยจะไม่ใช่ภาพฝันอีกต่อไป แต่จะกลายเป็นโครงสร้างจริงในสังคมไทย ที่ช่วยให้เราทุกคนมีสิทธิ “สูงวัยในที่ที่เราเรียกว่าบ้าน” ได้อย่างงดงาม

special co-creation