มองเกมให้เป็น เล่นแล้วต้องสร้างสรรค์

---

         กำลังเป็นกระแสเลยสำหรับซีรีส์ภาคต่อสุดมันอย่าง Squid Game 2 ที่เล่าเรื่องตัวละครหลายคนที่ต่างมีปัญหาหนี้สินรุงรังจนต้องเอาตัวเองเข้าสู่เกมที่ต้องแลกด้วยชีวิต ผู้เขียนเองอดไม่ได้ที่จะหยิบประเด็นเกี่ยวกับเกมมาบอกเล่าในอีกมุมมองหนึ่ง ว่าเพราะอะไรการแข่งขันถึงดึงดูดความสนใจของมนุษย์ได้อยู่เสมอ

สมองถูกสร้างมาให้ตอบสนองต่อการแข่งขันรึเปล่า?

         รู้จักคำว่า “reward system” กันไหม? นั่นคือกลไกที่ทำให้มนุษย์ถูกดึงดูดให้เข้าสู่การแข่งขันได้เสมอนั่นเอง เมื่อใดก็ตามที่เราถูกกระตุ้นอารมณ์จากสิ่งแวดล้อมที่เผชิญอยู่ และเราสามารถเอาชนะหรือประสบความสำเร็จจากสิ่งนั้นได้ สมองจะหลั่งโดพามีน (dopamine) สารเคมีที่ตอบสนองความสุขและแรงจูงใจ แต่ถ้าแพ้ก็ไม่เป็นไร เพราะสมองจะช่วยควบคุมให้เราเรียนรู้ ก้าวผ่าน และพัฒนาตนเองต่อไปได้เสมอเช่นกัน

รู้หรือไม่ว่าสมองส่วนไหนทำงานบ้างเมื่อเราอยู่ในเกม

         เมื่อสมองต้องเผชิญกับสถานการณ์ที่ต้องแข่งขันกัน กระบวนการทางประสาทหลายอย่างจะถูกกระตุ้นพร้อมกันเพื่อช่วยให้เรารับมือกับความท้าทายได้อย่างมีประสิทธิภาพ

• สมองส่วน prefrontal cortex (พรีฟรอนทัล คอร์เทกซ์) จะทำหน้าที่วิเคราะห์และประเมินสถานการณ์ ประเมินความเสี่ยง ความเป็นไปได้ในการชนะ และผลกระทบจากการแข่งขัน ซึ่งเป็นกระบวนการที่ต้องใช้การคิดอย่างมีเหตุผล และช่วยยับยั้งการตอบสนองทางอารมณ์ที่อาจทำให้เสียสมาธิอีกด้วย
• สมองส่วน amygdala (อะมิกดาลา)ซึ่งเกี่ยวข้องกับอารมณ์และความเครียด จะถูกกระตุ้นในสถานการณ์ที่มีความกดดันสูง ส่งผลให้ร่างกายหลั่ง อะดรีนาลีน (adrenaline) และ คอร์ติซอล (cortisol) เพื่อกระตุ้นความตื่นตัวและการเตรียมพร้อมของร่างกาย ถ้าชนะ จะเกิดการหลั่งโดพามีนในปริมาณสูง ทำให้เกิดความรู้สึกพึงพอใจและอยากแข่งขันอีก แต่ถ้าแพ้ amygdala อาจกระตุ้นความรู้สึกเครียดหรือผิดหวัง แต่อย่างไรก็ตาม prefrontal cortex จะช่วยควบคุมให้เราเรียนรู้จากความผิดพลาดและกระตุ้นไปสู่การพัฒนาตนเองต่อไป
• สมองส่วน ventral striatum (เวนทรอลสไตรเอตัม) และ nucleus accumbens (นิวเคลียส แอคคัมเบนซ์) จะทำงานร่วมกับการปล่อย โดพามีน ซึ่งช่วยเพิ่มความรู้สึกตื่นเต้นและแรงจูงใจในการเอาชนะการแข่งขัน ยิ่งเราใกล้จะประสบความสำเร็จมากเท่าไร การหลั่งโดพามีนจะยิ่งเพิ่มมากขึ้น ทำให้เกิดความรู้สึกฮึกเหิม
• สมองส่วน anterior cingulate cortex (แอนทีเรียร์ ซิงกูเลต คอร์เทกซ์) ะช่วยควบคุมอารมณ์และความเครียด ช่วยให้เรามีสมาธิกับการแข่งขัน
• สมองส่วน motor cortex (มอเตอร์ คอร์เทกซ์) จะควบคุมการเคลื่อนไหว ในขณะที่ basal ganglia (เบซัล แกงเกลีย) ช่วยให้การเคลื่อนไหวเป็นไปอย่างราบรื่นและมีประสิทธิภาพ ส่งเสริมให้เกิดทักษะการตัดสินใจอย่างรวดเร็วโดยสัญชาตญาณหรือประสบการณ์
• ต่อมใต้สมอง การแข่งขันเป็นทีมยังมีส่วนกระตุ้นสาร ออกซิโทซิน (oxytocin) หรือที่รู้จักในชื่อฮอร์โมนแห่งความรัก ซึ่งช่วยสร้างความผูกพันและความร่วมมือระหว่างสมาชิกในทีม

การให้ชีวิตอยู่ในเกมเสียบ้างช่วยกระตุ้นการพัฒนาตัวเองได้

          ที่ยกเรื่องสมองมาปูให้ใหญ่โตแบบนี้ เพราะต้องการชี้ให้เห็นว่าการแข่งขันนั้นสัมพันธ์กับกลไกการทำงานของสมองมาแต่แรกแล้ว โดยรวมแล้ว การแข่งขันช่วยกระตุ้นทั้งความรู้สึกทางบวก (เมื่อประสบความสำเร็จ) หากเราใช้มุมมองของการแข่งขันเพื่อการเรียนรู้ เพื่อเข้าใจบางอย่าง เพื่อเป็นเป้าหมายสู่ความสำเร็จอย่างสมปรารถนา และช่วยกระตุ้นความรู้สึกทางลบ (เมื่อเผชิญกับความท้าทาย) ซึ่งทำให้มนุษย์เรียนรู้ที่จะสู้ต่อ มีแรงผลักดันในการพัฒนาตัวเองและอยู่รอดในสังคม

ใคร ๆ ก็ชอบเล่นเกม

          เพราะเกมเป็นสื่อที่สนุก ปลุกความสนใจของผู้เล่น ทำให้ผู้เล่นได้ทดลองเป็นตัวละครต่าง ๆ ได้คิด ได้ทำ ได้ควบคุมบางอย่าง ทำให้ผู้เล่นรู้สึกมีความสามารถ ประสบความสำเร็จได้ และได้การยอมรับจากผู้คน ซึ่งบางคนไม่สามารถทำได้ในชีวิตจริง ในมุมนี้ เกมก็อาจกลายเป็นด้านลบได้เช่นเดียวกัน โดยเฉพาะในกลุ่มคนที่มีความภูมิใจในตัวเองต่ำ ขาดโอกาสได้แสดงความสามารถของตนเองในโลกแห่งความเป็นจริง โลกในเกมจึงกลายเป็นส่วนสำคัญในชีวิตจนเรียกอาการนี้ว่า “เสพติดเกม” คนกลุ่มนี้จึงไม่สามารถปรับตัวให้เข้ากับสังคมรอบตัวได้ แต่หากทุกคนได้รับโอกาสที่ดีอย่างเท่าเทียมกัน เกมก็จะถือเป็นสิ่งที่มีประโยชน์ต่อโลกใบนี้มาก เพราะหลายครั้งเกมได้ถูกปรับใช้เพื่อสนับสนุนการเรียนรู้ในห้องเรียน ใน Workshop หรือในงานสัมมนา เพื่อให้ผู้เล่นได้ลองค้นหามุมมองใหม่ ๆ นอกเหนือจากความรู้ในหนังสือดูบ้าง เห็นเป็นภาพ เห็นเป็นการลงมือทำที่ชัดเจน และต่อยอดได้

เกม ไม่ใช่แค่เล่น แต่เป็นเครื่องมือสร้างคนได้

         สนามเด็กเล่นในวันนี้ อยากจะชวนผู้อ่านทุกวัยมาหาเวลาเล่นเกมกันเสียบ้าง เลือกเกมที่ตรงกับความสนใจ เรียนรู้อะไรบางอย่างจากเกมกลับไป อาจกล่าวได้ว่าเกมไม่ใช้สิ่งไร้ประโยชน์สะทีเดียว แต่เกี่ยวกับความต้องการของผู้เล่นเองต่างหากว่าอยากได้อะไรจากเกม

• ถ้าอยากฝึกภาษา ลองหยิบเกม Cross word มาล้อมวงเล่นกันดู หรือโหลดเกมจำพวก Words of wonders, Word puzzles มาเล่นดู บางทีแค่ผู้อ่านเห็นพยัญชนะก็อาจช่วยรื้อฟื้นคลังคำศัพท์ในหัวได้หลายคำเลยทีเดียว
• ถ้าอยากเรียนรู้ประวัติศาสตร์ เช่น อียิปต์สร้างพีระมิดได้ยังไง ลองหยิบบอร์ดเกมอย่าง Imhotep มาเล่น แล้วผู้อ่านจะได้เห็นภาพการขนย้ายหินไปสร้างพีระมิด แถมยังสนุกอีกด้วยนะ
• อยากเรียนรู้ภูมิศาสตร์ ลองหยิบเกม Ticket to ride เลือกแผนที่ทวีปหรือประเทศที่สนใจมากางเล่นดู เช่น เมืองต่าง ๆ ในอเมริกา อินเดีย หรือทวีปยุโรป แต่ระวังสนุกจนลืมว่าเมืองไหนอยู่ตรงไหนของแผนที่ก็แล้วกัน

         “หวังว่าบทความนี้จะช่วยต่อยอดให้ผู้อ่านเห็นภาพรวมของเกม จากจุดเริ่มต้นของซีรีส์ที่กำลังดัง ไปสู่การทำความเข้าใจกลไกของสมองต่อเกม เข้าใจว่าเกมไม่ได้มีดีที่สนุกอย่างเดียว แต่บางเกมแฝงไปด้วยเรื่องที่ทำให้เราได้รู้ ได้ค้นพบ และนำไปต่อยอดได้”

ลองมองหาข้อดีจากของรอบตัว แล้วคุณจะเห็นสนามเด็กเล่นใกล้ตัวคุณ

---